Joga jest sanskryckim terminem oznaczającym scalanie lub łączenie. Poprzez uspokojenie umysłu możemy dostąpić wglądu w naturę jaźni. Pozwala to na głębsze poznanie i zrozumienie samego siebie, dlatego też często w kulturze zachodniej joga uważana jest za rodzaj wiary czy religii. Chociaż system jogi ma sporo wspólnego z naukami religijnymi, to przede wszystkim jest oparty na osobistym doświadczeniu, a nie na dewocyjnej bierności opartej na dogmatach. Według jogi wszelkie filozoficzne i religijne koncepcje to jedynie wiedza z drugiej ręki. Joga natomiast dąży do poznania prawdy poprzez doświadczenie. Jest to system praktyczny, którego zadaniem jest pomoc w utrzymaniu i rozwoju zdrowia ciała i ducha.
Korzenie jogi
Z terminem joga mamy po raz pierwszy do czynienia w Upaniszadach, czyli starej części świętych ksiąg Wed, pochodzących z około 2500 r. p.n.e. To właśnie ta najstarsza część Wed, zwana Wedantą, była fundamentem filozofii oraz nauczania jogi. Kolejnym potwierdzeniem tego, iż joga liczy sobie ponad 4000 lat, jest fakt, że wiele statuetek, rzeźb i pieczęci przedstawiających pozycje jogi zostało odnalezionych w okolicach Harappa i Mahanjodaro, gdzie istniała cywilizacja w okresie przedwedyjskim.
Według tradycji i mitologii twórcą jogi był bóg Sziwa, który wymyślił poszczególne pozycje jogi dla swej duchowej małżonki Parwati. Miały one być źródłem dobrego samopoczucia i piękna. W interpretacji filozoficznej Sziwa uważany jest za symbol kosmicznej świadomości, a Parwati jest matką całego Wszechświata. Joga natomiast to stan zjednoczenia świadomości indywidualnej z Wszechświatem.
Joga w mitologii
W mitologii hinduskiej joga nie była jedynie techniką medytacyjną, ale także manifestacją duchowej harmonii. Przykładowo, w „Mahabharacie” znajdziemy opisy wielkich joginów, którzy przez lata praktyki osiągali stany wyższej świadomości. Pojawia się również motyw jogi jako mostu pomiędzy ciałem a duszą – narzędzia, dzięki któremu człowiek mógł wejść w stan jedności z kosmosem.
Definicja jogi
Joga jest procesem polegającym na utrzymywaniu życiowej równowagi, pozwalającym na osiągnięcie pełnej kontroli nad wszystkimi stanami naszej świadomości. Aby tego dokonać, trzeba posiąść umiejętność łączenia trzech podstawowych aspektów czasu w medytacji: przeszłości, teraźniejszości i przyszłości, w jeden ciągły proces. Rozproszenie umysłu, będące efektem emocji, ignorancji czy negatywnych doświadczeń życiowych, uniemożliwia widzenie tej jedności.
Zjednoczenie rozrzuconych doświadczeń
Zjednoczenie rozrzuconych w czasie doświadczeń jest wynikiem swoistej psychoterapeutycznej drogi i łączy się z wglądem w prawdziwą naturę świadomości. Samo słowo joga tłumaczone jest jako „jednoczenie” czy „scalanie”. Często problemem jest wyjaśnianie, kto z kim lub co z czym ma się łączyć czy jednoczyć.
Procesy od i do
Joga w pierwszym etapie jest procesem dezintegrującym, rozbijającym istniejące schematy świadomościowe. Aby zrozumieć istotę świadomości w owym szerszym wymiarze, musi nastąpić etap separacji. Początkowo następuje „proces od” – odgradzania się od dotychczasowych przyzwyczajeń i nagromadzonej niepełnej wiedzy, aby następnie przeistoczyć się w „proces do” – zjednoczenia, integracji czystej świadomości. Nie ma innej drogi do osiągnięcia wewnętrznej jedności niż koncentracja wysiłków we wszystkich planach: fizycznym, psychicznym i duchowym, oraz wzajemna między nimi współpraca.
Symbolika jogi w hinduizmie
W księgach Hinduizmu znajdujemy interesujące porównanie, w którym uczeń jogi przedstawiony jest jako rydwan. Pojazdem jest ciało fizyczne, pięć koni odpowiada pięciu zmysłom, umysł reprezentują cugle, woźnica to nasz intelekt, a mistrzem jest atman, czyli jaźń.
Pokonywanie przeszkód
Na drodze jogi największą przeszkodą jest nasz umysł, nieustannie odbierający poprzez zmysły wrażenia świata zewnętrznego. Wrażenia te stanowią „pokarm” dla umysłu. Poznawanie świata za pomocą zmysłów to iluzja (maya), natomiast joga jest procesem umożliwiającym usuwanie tego stanu ułudy i iluzji.
Cytat z „Bhagavadgity”
„Mówią, iż zmysły są silne, lecz myśl jest od zmysłów silniejsza, a od myśli, rozum rozpoznający; lecz i ponad rozum wyższy jest On. Więc poznawszy to, co ponad czysty Rozum jest wyższe, w Duchu skupiony, Duchem całą swą kierując naturę, zniwecz, o mocno-orężny, tego wroga: tak trudne do przezwyciężenia pożądanie.”
Bhagavadgita
Wnioski
Joga, jako starożytna praktyka duchowa i fizyczna, stanowi jeden z najważniejszych elementów światowego dziedzictwa duchowego. Dzięki jej uniwersalności i praktycznemu podejściu, może być stosowana zarówno jako narzędzie samopoznania, jak i środek do osiągnięcia równowagi ciała i umysłu. Współczesne życie pełne wyzwań, stresu i chaosu powoduje, że coraz więcej osób zwraca się ku jodze, szukając w niej spokoju, harmonii i odnowy duchowej.
Z perspektywy filozoficznej joga przypomina, że prawdziwa siła tkwi w umiejętności panowania nad własnymi myślami i emocjami. Jak mówił Patanjali w „Jogasutrach”: „Joga to powstrzymanie poruszeń umysłu”. Dlatego praktyka jogi nie jest jedynie ćwiczeniem ciała, ale również głęboką podróżą w głąb siebie, prowadzącą do jedności z otaczającym światem. Bez względu na to, czy ktoś traktuje jogę jako narzędzie medytacji, terapii czy rekreacji, jej korzyści są nieocenione.
Joga daje nam szansę nie tylko na poprawę jakości życia, ale także na nawiązanie głębszej relacji z samym sobą i Wszechświatem. Jej ponadczasowy charakter pokazuje, że wiedza sprzed tysięcy lat wciąż jest aktualna i może inspirować kolejne pokolenia do odnalezienia swojej wewnętrznej harmonii.
Bibliografia
1. Feuerstein, G. (2011) The Yoga Tradition: Its History, Literature, Philosophy and Practice. 3rd ed. Hohm Press. ISBN 9781890772185.
2. Saraswati, S.S. (2002) Asana Pranayama Mudra Bandha. 4th ed. Bihar School of Yoga. ISBN 9788186336144.
3. Eliade, M. (2000) Joga: Nieśmiertelność i wolność. Tłum. A. Kowalczykowa. Warszawa: PWN. ISBN 9788301142822.
4. Kuźniar, M. (2016) Joga: sztuka życia. Kraków: Wydawnictwo Helion. ISBN 9788328302940.
5. Iyengar, B.K.S. (2001) Light on Yoga. 2nd ed. Schocken Books. ISBN 9780805210316.
6. Szymborska, M. (2018) Joga dla początkujących: Praktyka w domu. Warszawa: Wydawnictwo Septem. ISBN 9788328341482.
