Przeświadczenie rodzi się w przekonanie i chociaż większość ludzi uważa przesąd za zwykły zabobon, to w ukryciu zastanawia się, czy jest w tym jakaś iskierka prawdy. Lęk przed rozmaitymi siłami, na które trudno znaleźć racjonalne wytłumaczenie, stworzył wierzenia, które chroniły przed złem i które dawały dobro. To magiczne myślenie stworzyło z jednej strony religię, a z drugiej najdziwniejsze przesądy.
Geneza przesądów i ich kulturowe zróżnicowanie
O ile religie przetrwały, to przesądy i zabobony zostały “zaatakowane” przez racjonalne myślenie. Tymczasem paradoksalnie wiele przesądów ma swoje logiczne uzasadnienie, a nawet kilka wytłumaczeń. Jak w przypadku pechowej trzynastki, której boją się Polacy. To trzynastego w piątek zamordowano dla pieniędzy mistrza zakonu templariuszy. Ostatnią wieczerzę spożywało dwunastu apostołów, a trzynastym był Judasz. Zatem ta liczba zaczęła kojarzyć się z nieszczęściem oraz zdradą. Jednak w innych częściach świata trzynastka jest symbolem siły i mocy.
Magiczna liczba trzynaście
Liczba trzynaście od wieków budziła skrajne emocje, łączona z pechem, katastrofami i złymi wydarzeniami. W przesądach ludowych oraz tradycjach wielu kultur jest uznawana za wyjątkowo nieszczęśliwą. Często spotykamy się z przekonaniem, że trzynastka przynosi złamane szczęście, a jej obecność zapowiada katastrofy i trudności. Pojawia się w opowieściach, które łączą ją z tragicznymi wydarzeniami, zatem nie jest to tylko przypadkowa liczba, lecz taka, która ma w sobie jakąś tajemniczą moc.
Dlaczego trzynastka jest pechowa?
Jednym z najczęściej cytowanych powodów pechowości liczby trzynaście jest związane z nią zdarzenie historyczne. Trzynastka kojarzona jest z wydarzeniami z czasów średniowiecza, kiedy to 13 października 1307 roku król Francji Filip IV nakazał aresztowanie i brutalne torturowanie członków zakonu templariuszy. Aresztowanie miało miejsce 13 października, a sam mistrz zakonu, Jacques de Molay, wkrótce został skazany na śmierć. Z tego powodu liczba trzynaście zaczęła być postrzegana jako zapowiedź zbliżającego się nieszczęścia.
Trzynastka w popularnych przesądach
Pojawienie się liczby trzynaście w codziennym życiu wielu osób budzi obawy i niepokój. Wiele osób unika jej, wierząc, że przynosi pecha. Na przykład w budynkach często pomija się piętro oznaczone jako “13”, zastępując je np. numerem 14. W hotelach i samolotach często można zauważyć brak rzędu 13, a niektóre linie lotnicze nawet rezygnują z tego numeru w swoim systemie rezerwacji. W przesądach ludowych mówi się, że piątek trzynastego to dzień, w którym nic nie idzie po naszej myśli. Jest to czas, w którym podejmowanie decyzji może prowadzić do niepowodzeń, a spotkanie z trzynastką w tym dniu zapowiada kłopoty i nieprzyjemności. Niektóre osoby uważają, że w tym dniu należy unikać ryzykownych działań, podróży, a także zmieniać swoje plany, by nie narażać się na niepowodzenia.
Przesądy związane z liczbą trzynaście w różnych krajach
W Polsce i innych krajach europejskich liczba trzynaście traktowana jest jako pechowa, szczególnie w kontekście dnia piątek trzynastego. W wielu częściach świata, takie jak Włochy czy Hiszpania, nie istnieje taki sam poziom lęku przed tą liczbą, jednakże można dostrzec podobne przesądy. Na przykład w Rosji uważa się, że liczbę trzynaście należy traktować z ostrożnością, zwłaszcza w kontekście związanym z liczbą gości przy stole – nigdy nie należy mieć trzynastu gości przy jednym posiłku, gdyż wówczas może to doprowadzić do nieszczęścia. W Azji, zwłaszcza w Chinach, liczba trzynaście nie jest szczególnie postrzegana jako pechowa, ale tam panuje silne przekonanie, że pechowa jest liczba cztery. Jednak niektóre chińskie przesądy odnoszą się również do trzynastki w kontekście wyzwań, które czekają w życiu, mówiąc, że jeśli ktoś natknie się na ją w czasie ważnych wydarzeń, powinien zachować szczególną ostrożność.
Trzynastka – pech czy wyzwanie?
Nie każdy przesąd traktuje liczbę trzynaście jako wyłącznie pechową. Wśród osób zajmujących się numerologią i ezoteryką, trzynastka postrzegana jest jako liczba, która może oznaczać wyzwanie i duchową transformację. Uważa się, że jej obecność w życiu jest znakiem nadchodzącej zmiany, przełomu lub oczyszczenia. Przesądy, które łączą trzynastkę z pechem, mogą zatem wynikać z niepełnego zrozumienia jej symboliki. Dla niektórych jest to jedynie symbol przejścia, które wymaga odwagi i wytrwałości.
Kot – symbol szczęścia czy pecha?
Tajemniczość natury kota spowodowała, że przypisuje mu się nadprzyrodzone cechy. Przebiegający drogę kot straszy Włochów i Polaków. Z kolei Anglicy, Irlandczycy, Japończycy odwrotnie, tam czarny kociak to szczęście. Koty były obecne w mitologiach, w których często symbolizowały magiczne siły, od uroków po ochronę przed złymi duchami. W starożytnej Egipcie koty były czczone, a ich zabójstwo stanowiło powód do kary śmierci. Niektóre społeczności wierzyły, że koty mają zdolność dostrzegania niewidzialnych energii, które mogły wpłynąć na przyszłość właściciela.
Kot jako zwiastun pogody i losu
Obserwacja zachowania kota może zwiastować określoną pogodę. W Ameryce kot musi być biały – jeśli spotkasz go wieczorową porą, zwiastuje to pech. Jednak w Niemczech kot czarny, który przebiegnie z lewej na prawą stronę, oznacza szczęście. Co ciekawe, w Japonii kot w kontekście nocy może symbolizować nadejście nowych początków i szczęścia, o ile tylko nie spotka się go w godzinach po zmroku. A w Niemczech, gdy czarny kot przebiega z lewej na prawą stronę, to znak, że przed tobą nadchodzą pomyślne dni. Każda kultura ma swoje unikalne interpretacje tego magicznego zwierzęcia.
Magia czarnego kota
Czarny kot od wieków jest jednym z najbardziej kontrowersyjnych symboli w przesądach i wierzeniach ludowych. W zależności od kultury może oznaczać zarówno pecha, jak i szczęście. W Europie, a zwłaszcza w Anglii i Polsce, czarny kot jest często utożsamiany z pechem. Wierzono, że gdy czarny kot przebiegnie drogę, to zapowiada nieszczęście lub śmierć. Przesąd ten miał swoje korzenie w średniowieczu, kiedy czarne koty były kojarzone z czarownicami i praktykami magicznymi, a ich obecność była uważana za zwiastun zbliżających się złych sił. Wierzono, że czarny kot to „towarzysz” czarownic, a jego spojrzenie lub obecność mogły rzucać klątwę na każdego, kto się z nim zetknął. Jednakże w wielu innych częściach świata, czarny kot to symbol szczęścia i dobrobytu. W Japonii, zwłaszcza wśród młodszych ludzi, czarny kot uznawany jest za pozytywny symbol, który przynosi pomyślność. W Anglii, czarny kot, który wchodzi do domu, jest oznaką nadchodzącego szczęścia i pomyślności, zwłaszcza jeśli pojawi się nagle w trudnym okresie. W wielu kulturach wierzono, że czarny kot może chronić dom przed złymi duchami i niepożądanymi gośćmi. Przesąd o czarnym kocie różni się w zależności od miejsca, ale jego znaczenie jest równie tajemnicze, jak sam kot. Jest to jedno z wielu przykładów, jak symbolika zwierząt w przesądach może przybierać diametralnie różne formy w zależności od kultury. Warto pamiętać, że niezależnie od tego, czy czarny kot przynosi pecha, czy szczęście, zawsze pozostaje fascynującym symbolem tajemnicy i magii.
Cyfry – szczęście czy pech?
Wiele przesądów związanych jest z cyframi. W Chinach osiem to symbol szczęścia i dobrobytu, ale cztery już nie. Dlaczego? W chińskiej kulturze liczba cztery brzmi podobnie jak słowo „śmierć”, co wprowadza niepokój i strach. Z kolei siódemka w wielu kulturach to liczba magiczna, często kojarzona z doskonałością i pełnią. Mimo to, niektórzy uważają, że „siedem nieszczęść” może oznaczać obciążenie, które należy przezwyciężyć.
Znaczenie liczb w różnych kulturach
W Japonii cztery (shi) oznacza śmierć, a więc nie znajdziesz czwartego piętra w żadnym budynku. W rzymskich zapiskach siedemnaście to „żyłem” i w połączeniu z piątkiem, jest traktowane jako symbol klęski. Z kolei we Włoszech czterolistna koniczyna to symbol szczęścia, a w Polsce także cztery liście przynoszą pomyślność. To, jak liczby są interpretowane, zależy od kultury, w jakiej się znajdujemy, i od lokalnych wierzeń.
Przykłady liczbowych przesądów
W Rosji na przykład, czterdzieści dni musi minąć, zanim dalsza rodzina spotka się z nowo narodzonym członkiem rodziny. Czterdziestka symbolizuje tu przejście duszy z jednego świata do drugiego. Warto dodać, że w niektórych kulturach liczba cztery bywa traktowana jako liczba śmierci, ale jednocześnie w Polsce czterolistna koniczyna to symbol ogromnego szczęścia. Przesądy liczbowe są więc głęboko zakorzenione w kulturach, które wciąż wpływają na nasze codzienne życie i przekonania.
Wspólne przesądy międzynarodowe
Wiele przesądów “obowiązuje” w różnych krajach, które mają podobne przesądy, ale w nieco zmienionej formie. Na przykład, uważaj na progi u drzwi, rozsypaną sól, a także na konieczność odpukania w niemalowane. Ale Włosi dla odmiany odpukują w żelazo. Wierzenia te mogą być niewytłumaczalne, ale mają swoje głębokie korzenie w magii i ochronie przed złymi siłami.
Wierzenia związane z codziennymi czynnościami
W Turcji, jeśli nie wyplujesz gumy do żucia przed zmierzchem, zamieni się ona w trupa. W Japonii, osoba uchwycona na fotografii między dwoma osobami, może oczekiwać najgorszego. W przypadku samuraja oblanych przez gejszę wodą po myciu rąk, nie doczeka on trzech lat. To tylko kilka z wielu niezwykłych przesądów, które można spotkać w różnych częściach świata, a które wciąż mają swoje znaczenie w codziennym życiu.
Znaczenie prezentów i obrzędów w różnych kulturach
Rosjanie uważają na prezenty – kwiaty tylko w ilości nieparzystej i nigdy nie żółte, bo te zwiastują niewierność. A podarowane noże symbolizują wrogów, szaliki – łzy, a zegary – pewne rozwody. Z kolei w Europie, nie przechodzi się pod drabiną ani nie rozbija luster, bo to zwiastuje pecha. Przesądy dotyczące prezentów i przedmiotów codziennego użytku są również powszechne w wielu kulturach, choć ich interpretacja może się różnić.
Przesądy związane z darami
Warto także zauważyć, że w niektórych krajach, jak w Rosji, podarowanie noża oznacza konflikt, podczas gdy w innych, jak w Chinach, prezent może być powodem do długotrwałego spokoju i harmonii. W zależności od regionu, symbole te niosą różnorodne przesłania i mogą wpływać na sposób, w jaki są przyjmowane i traktowane przez obdarowywaną osobę.
Moc wiary w przesądy
Moglibyśmy snuć te przykłady bez końca. Gdyby je zebrać, powstałaby księga obszerniejsza od Biblii. Czasami łatwiej złapać się za guzik na widok kominiarza, niż rozsądnie pomyśleć. Powodzenie tych przesądów i zabobonów kryje się w sile wiary. Człowiek napotyka problemy, których nie może, nie umie, nie chce zrozumieć, a magia przesądów pozwala zachować względny spokój i wiarę w nadzieję. Czar działa, pozwala zachować jako takie status quo w zmaganiach z pechem. Jednak przesądy stają się niebezpieczne, gdy wpływają na życie innych. Z tego względu, chociaż mogą wydawać się niewinne, wciąż są obecne w wielu ludziach, zarówno w postaci zabobonów, jak i głębszych wierzeń. Nie zawsze tak jest, jak się wydaje.
Bibliografia
1. Kaczmarek, J. (2014). Magia i przesądy: Historia wierzeń ludowych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. ISBN 978-83-01-18311-2
2. Żuraw, M. (2010). Przesądy i zabobony: Od dawnych wierzeń do współczesnych rytuałów. Kraków: Wydawnictwo Literackie. ISBN 978-83-08-04992-5
3. Frazer, J.G. (1995). The Golden Bough: A Study in Magic and Religion. London: Macmillan. ISBN 978-0-02-907170-2
4. Ellis, H. (2020). The New Encyclopedia of the Occult. New York: Routledge. ISBN 978-1-138-24194-6
5. Głębocki, M. (2009). Świat pełen magii: Przesądy i wierzenia w kulturze ludowej. Warszawa: Wydawnictwo Bellona. ISBN 978-83-11-10519-5
6. Caillois, R. (2001). Man, Play and Games. Urbana: University of Illinois Press. ISBN 978-0-252-06967-2
